فاضلاب بیمارستانی حاوی بقایای دارویی ، عوامل بیماری زا ، معرفهای شیمیایی ، رادیونوکلئید و سایر مواد مضر است.
ویژگی های فاضلاب ، کمیت و روش های دستکاری نه تنها در بین کشورها بلکه در داخل یک کشور نیز متفاوت است.
برخی از مواد خطرناک فاضلاب بیمارستان (HWW) ممکن است وضعیت نظارتی داشته باشند. و باید بر این اساس تصفیه شوند در حالی که برخی دیگر خصوصیاتی مشابه فاضلاب خانگی دارند.
در سطح جهانی ، دستورالعمل هایی برای تصفیه این فاضلاب بیمارستان ها وجود دارد. اما تاریخ نشان‌داده‌است که قانون دارای نقاط ضعف مختلفی در اجرا است.
در این مقاله وضعیت فعلی مدیریت فاضلاب بیمارستانی در اطراف مراکز عمده صنعتی جهان. دردو دسته کشورهای توسعه یافته(ایالات متحده، انگلستان و اروپا) و درحال توسعه (هند، چین، ایران و بنگلادش) بیان‌شده‌است.
فاضلاب بیمارستانی
بیمارستان ها نقش مهمی در رفاه بشریت و سایر پیشرفت‌های تحقیقات پزشکی دارند.
واحدها خدمات مختلف بیمارستانها با توجه به فعالیت‌های انجام‌شده در بیمارستانها به حجم زیادی از آب نیاز دارند. و مقدار زیادی فاضلاب تولید می کنند .
مقدار و همچنین مشخصات فاضلاب بیمارستانی تحت تأثیر اندازه (تعداد و نوع بخشها/واحدها) و خدمات ارائه‌شده (آشپزخانه، لباسشویی و تهویه مطبوع)، سیاستهای مدیریتی و آگاهی از موسسه تحت تأثیر قرار‌می‌گیرد.
یک بیمارستان در کشورهای پیشرفته روزانه ۴۰۰-۱۲۰۰ لیتر فاضلاب در هر تخت تولید می کند در حالی که برای کشورهای در حال توسعه مقدار ۴۰۰-۴۰۰ لیتر در هر نفر در روز در مقایسه با ۱۰۰-۴۰۰ لیتر در سرانه در روز تولید فاضلاب خانگی است .
به طورکلی، ویژگی های فاضلاب تولید‌شده از بیمارستانها مشابه فاضلاب خانگی است. اما بخشی از فاضلاب بیمارستان حاوی آلاینده های سمی / غیر قابل تجزیه پذیر / عفونی است.
انواع مواد در فاضلاب بیمارستانی
پساب‌های بیمارستان شامل مواد زیادی هستند که برای پزشکی ، آزمایشگاه ها ، اهداف تحقیقاتی استفاده می شوند.
همچنین مواد دفع‌شده بیماران و مواد زائد شامل داروها و متابولیت‌های آنها مانند آنتی بیوتیک‌ها ، تنظیم کننده‌های چربی، مسکن‌ها، داروهای ضدافسردگی، ضد صرع، ضد نئوپلاستیک، مواد ضد تب، ضد فلجستیک، ضد رماتیسم، استروژن‌ها، مواد آلی، رادیونوکلیدها ، حلال ها ، فلزات ، ضد عفونی کننده ها ، مواد سیتوستاتیک ، مواد بی حس کننده و ضدعفونی کننده ها هستند.
مواد شوینده آندوسکوپی و سایر ابزارها ، مارکرهای رادیواکتیو و مواد حاجب یددار فلزات به عنوان نگهدارنده در عوامل تشخیصی مانند پلاتین ، جیوه ، عناصر کمیاب خاکی (گادولینیوم ، ایندیم ، اوزیم) و محیط های حاجب اشعه ایکس یددار وجود دارند.
این آلاینده‌های آلی/ معدنی غیرمحلول/ محلول اثر سمی نامطلوبی برای انسان و همچنین آبزیان حتی در غلظت بسیارکم دارند. و به عنوان مواد فعال بیولوژیکی نامیده‌می‌شوند.
این پساب ها همچنین میکروارگانیسم های بیماری زا مانند ویروس ها ، باکتری ها ، قارچ ها ، تک یاخته ها و کلمینت ها را حمل می کنند که از طریق بازآرایی ژنوم در میکروارگانیسم ذاتی ، فشار سازگاری سریع با این شرایط نوسان را ایجاد می کند.
این تبادل ژن ها یک ویژگی مقاومت در عوامل بیماری زا ایجاد می کند.
فاضلاب بیمارستانی در کشورها
در کشورهای در حال توسعه ، پساب های بیمارستانی اغلب به سیستم فاضلاب شهری تخلیه می‌شوند و به طور مکرر و بدون هیچ گونه تصفیه ای با هدف کاهش خطرات بهداشت عمومی در بدن آب تخلیه می شوند.
با توجه به تنوع آلاینده‌ها، نشان‌داده‌شده است که سمیت ذاتی پساب های بیمارستان می تواند ۵ تا ۱۵ برابر بیشتر از پساب شهری و همچنین مهار احتمالی لجن فعال تصفیه خانه های فاضلاب باشد
بنابراین مقابله با فاضلاب بیمارستانی و زباله های بهداشتی به روشی که بتواند خطرات احتمالی را برای جمعیت محلی به حداقل برساند ، یکی از بزرگترین چالش هایی است که مراکز بهداشتی با آن روبرو هستند.
مجموعه ای از شواهد نشان می دهد که سیستم های تصفیه فاضلاب بیمارستانی به گسترش باکتری های مقاوم در برابر آنتی بیوتیک در محیط کمک می‌کنند.
تحرک و بازگشت آلاینده‌ها به زنجیره غذایی یا در آب آشامیدنی احتمال قرارگرفتن موجودات در معرض مواد خطرناک را افزایش می‌دهد. که در طولانی مدت خطرات بیشتری برای محیط زیست ایجاد می‌کند.
تأسیساتی که مستقیماً آب را به سیستم فاضلاب شهری تخلیه می‌کنند. تخلیه‌کننده های غیر مستقیم نامیده می شوند در حالی که مواردی که مستقیماً به رودخانه ها تخلیه می شوند ، تخلیه کننده مستقیم نامیده می‌شوند.
درخصوص انواع سیستم تصفیه فاضلاب بیشتر بدانیم
اکثر بیمارستانها ترخیص کنندگان غیر مستقیم فاضلاب هستند.
این مواد زائد در صورت عدم برخورد صحیح می توانند برای تعادل اکولوژیکی و بهداشت عمومی خطرناک باشند و منجر به شیوع بیماری های واگیر ، بیماری های همه گیر اسهال ، آلودگی آب و آلودگی رادیواکتیو شوند.
حتی ادرار و مدفوع بیماران از بخش‌های خاص مانند انکولوژی حاوی مقادیر بیشتری آنتی بیوتیک ، سیتوتوکسیک ، متابولیت های آنها و ماده حاجب اشعه ایکس است و در حدود ۵۰٪ تا ۸۰٪ غلظت تخلیه سمی کل به فاضلاب بیمارستان ها کمک می کند .
بنابراین برنامه ریزی و اجرای مناسب مدیریت پسماند مایع خطرناک توسط سازمان فاضلاب می تواند تأثیرات منفی فاضلاب بیمارستان را کاهش دهد.
خصوصیات فاضلاب بیمارستانی
سازمان بهداشت جهانی (WHO) این زباله های بیمارستانی را به شرح زیر در واژه نامه بهداشت و محیط سازمان بهداشت جهانی مشخص کرده است.
۱. آب سیاه (فاضلاب) عمدتا حاوی مواد مدفوع و ادرار است.
۲. آب خاکستری (سولاژ)
حاوی بقایای حاصل از شستشو ، استحمام ، فرایندهای آزمایشگاهی ، خشکشویی و سایر فرآیندهای فنی مانند آب خنک کننده یا شستشوی فیلم های اشعه X است که به طور بالقوه با یک عامل ژنوتوکسیک یا سمیت سلولی بارگیری می شود.
۳. آب باران
آبی که از باران روی پشت بامها، محوطه‌ها، حیاطها و سطوح آسفالت شده جمع‌آوری میشود. آب مورد استفاده برای آبیاری محوطه بیمارستان، شستشوی توالت و سایر اهداف شستشوی عمومی‌است. که ممکن است در اثر تخلیه و جریان های آب و به دلیل شارژ مجدد آب های زیرزمینی از بین برود.
بعلاوه تخلیه از آشپزخانه، خشکشویی و توالت بخش‌های عادی به عنوان تخلیه خانگی نامیده میشود.
فاضلاب حاصل از فعالیت‌های تحقیقاتی و آزمایشگاهی ، مواد ضد عفونی کننده ، شوینده ها ، باقیمانده مواد مخدر ، دفع عفونی ، عناصر رادیویی و سایر مواد شیمیایی مانند اسیدها ، مواد قلیایی ، حلال ها ، بنزن ، هیدروکربن ها و مواد رنگی را تخلیه های خاص می نامند.
فاضلاب بیمارستان می تواند منبع اصلی عناصر سمی مانند گادولینیوم (Gd) ، جیوه ، پلاتین و سایر فلزات سنگین مانند Cd ، Cu ، Fe ، Ni ، Pb و Zn باشد.
فاضلابی که از بیمارستانها و مراکز دندانپزشکی می آید ، آمالگام دندانپزشکی را حمل می‌کند و باقیمانده دستگاه‌های پزشکی تخلیه جیوه ، نقره ، قلع ، مس و روی را به بدن می‌رساند .
راهکارهای جهانی برای فاضلاب بیمارستانی
بررسی موثر مقررات و هنجارها یا دستورالعملهای خاص در سطح بین المللی در مورد مدیریت فاضلاب بیمارستان دشواری زیادی را نشان‌داده‌است.
در سطح جهانی ، تنها آیین نامه راهنمای “مدیریت ایمن پسماندهای ناشی از فعالیت های مراقبت های بهداشتی” برای مدیریت فاضلاب بیمارستان توسط WHO در سال ۱۹۹۹ در دسترس قرار گرفت و بعداً در سال ۲۰۱۳ به روز شد.
طبق مدیریت ایمن پسماندهای حاصل از مراقبت های بهداشتی توسط WHO تخلیه مستقیم مایعات خطرناک و مواد زائد شیمیایی (مواد شیمیایی شیمیایی ، آلدئیدها ، مواد رنگی و دارویی) به فاضلاب کاملاً ممنوع است.
برای فاضلاب آزمایشگاههای پزشکی جمع آوری و پیش تصفیه جداگانه مورد نیاز است. پیش تصفیه می تواند شامل فیلتر رسوبات ، خنثی سازی اسید و باز یا اتوکلاو باشد.
مواد شیمیایی غیر خطرناک مانند شربت ها ، ویتامین ها یا قطره های چشمی می‌توانند بدون پیش تصفیه به فاضلاب تخلیه شوند. در حالی که فاضلاب رادیواکتیو باید جداگانه جمع آوری و ذخیره شود تا زمانی که سطح رادیواکتیویته آنها به حد امن کاهش یابد.
سناریوی جهانی تصفیه فاضلاب بیمارستان
یک گروه کاری متشکل از پرسنل WHO ، متخصصان پزشکی ، مهندسان بیمارستان و مدیران ۱۹ کشور به این نتیجه رسیدند که تصفیه فاضلاب بیمارستان شامل آگاهی ، تفکیک و پیش تصفیه زباله است.
بسیاری از کشورهای جهان تفاوت درستی بین فاضلاب ناشی از بیمارستان ها و مناطق شهری ندارند.
بارهای خطرناک احتمالی این پساب ها به طور کلی مستقیماً در شبکه فاضلاب عمومی تخلیه می شوند بدون اینکه هیچ گونه شناسایی قبلی از منبع سمیت داشته باشد . این مقررات با وضعیت اجرای آنها مغایرت دارد.
به عنوان مثال، WHO و دستورالعملهای اروپایی جیوه را در لیست ۱ از مواد خطرناک با حد مجاز تا ۵٪ تخلیه از پساب تصفیه‌خانه‌های فاضلاب بیمارستان ذکر‌کرده‌اند.
اما در انگلستان و اروپا بیش از ۵۰٪ از کل جیوه ، نقره ، قلع ، مس و روی حاصل از آمالگام های دندانی حاصل از بیمارستان ها است .
در اکثرکشورها از جمله دانمارک، یونان، ایتالیا، ایران، تایوان، کره، اتیوپی، عربستان سعودی، هند، نپال و ویتنام، مطالعات بسیارکمی برای درمان فاضلاب بیمارستان انجام‌شده‌است .
کشورهایی مانند چین و ژاپن میزان بالایی از اپیدمی بیماری‌های روده‌ای و سرطانی را تجربه کردند. بنابراین قبل از تخلیه در سیستم فاضلاب شهری پیشگیری ویژه از ایجاد بیماری فاضلاب بیمارستانها را درمحل اتخاذ کردند. تا از شیوع عوامل بیماری زا جلوگیری کند.
منبع: انستیتو سلامت آمریکا