در تصفیه‌خانه‌های آب و فاضلاب، از مواد شیمیایی مختلفی برای بهبود فرآیندهای تصفیه و دستیابی به کیفیت مناسب آب یا پساب استفاده می‌شود. این مواد بر اساس نوع تصفیه (آب یا فاضلاب) و هدف فرآیند (حذف آلودگی، تنظیم pH، ضدعفونی و…) انتخاب می‌شوند. در ادامه به معرفی مهم‌ترین مواد شیمیایی مورد استفاده می‌پردازیم:
1. *مواد منعقدکننده (Coagulants)*
این مواد برای تجمع و ته‌نشینی ذرات معلق و کلوئیدی استفاده می‌شوند.
– *انواع:*
– سولفات آلومینیوم (آلوم)
– کلرید فریک
– پلی‌آلومینیوم کلراید (PAC)
– *کاربرد:* شفاف‌سازی آب، کاهش کدورت، و حذف ذرات معلق.
2. *مواد لخته‌ساز (Flocculants)*
برای تقویت فرآیند انعقاد و تشکیل لخته‌های بزرگ‌تر از مواد منعقدکننده استفاده می‌شوند.
– *انواع:* پلی‌الکترولیت‌ها (کاتیونی، آنیونی و غیر یونی)
– *کاربرد:* ته‌نشینی سریع‌تر ذرات و بهبود کارایی فیلترها.
3. *مواد ضدعفونی‌کننده (Disinfectants)*
برای از بین بردن میکروارگانیسم‌ها (باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌ها) استفاده می‌شوند.
– *انواع:*
– کلر و ترکیبات آن (هیپوکلریت سدیم یا کلسیم)
– دی‌اکسید کلر
– ازن
– اشعه UV (غیر شیمیایی)
– *کاربرد:* تامین آب آشامیدنی ایمن و جلوگیری از انتقال بیماری‌ها.
4. *مواد تنظیم‌کننده pH*
این مواد برای تنظیم اسیدیته و قلیاییت آب استفاده می‌شوند.
– *افزایش pH:*
– هیدروکسید سدیم (سود سوزآور)
– آهک (کربنات کلسیم یا هیدروکسید کلسیم)
– *کاهش pH:*
– اسید سولفوریک
– اسید کلریدریک
– *کاربرد:* جلوگیری از خوردگی و رسوب‌گذاری در تجهیزات.
5. *مواد ضدکف (Defoamers)*
برای کنترل یا حذف کف ایجادشده در مراحل مختلف تصفیه استفاده می‌شوند.
– *انواع:* سیلیکونی و غیرسیلیکونی
– *کاربرد:* جلوگیری از کاهش راندمان تجهیزات.
6. *مواد اکسیدکننده (Oxidants)*
برای حذف آلاینده‌های آلی، آهن، منگنز، و کاهش بو و مزه استفاده می‌شوند.
– *انواع:* پرمنگنات پتاسیم، کلر، ازن
– *کاربرد:* بهبود کیفیت آب.
7. *مواد کاهنده (Reducing Agents)*
برای حذف کلر باقیمانده یا مواد اکسیدکننده از پساب تصفیه‌شده استفاده می‌شوند.
– *انواع:* بی‌سولفیت سدیم، متا بی‌سولفیت سدیم
– *کاربرد:* پیش از تخلیه به محیط زیست یا ورود به فرآیندهای صنعتی.
8. *مواد کنترل رسوب و خوردگی (Anti-scalants & Corrosion Inhibitors)*
برای جلوگیری از تشکیل رسوبات معدنی و کاهش خوردگی در سیستم‌ها استفاده می‌شوند.
– *انواع:* فسفات‌ها، پلی‌فسفات‌ها، و مواد آلی ضدخوردگی
– *کاربرد:* در سیستم‌های اسمز معکوس (RO) و بویلرها.
9. *مواد مغذی (Nutrients)*
برای تقویت رشد میکروارگانیسم‌ها در فرآیندهای بیولوژیکی تصفیه فاضلاب استفاده می‌شوند.
– *انواع:* ترکیبات نیتروژن و فسفر
– *کاربرد:* بهبود عملکرد تصفیه بیولوژیکی
10. *مواد کنترل بو و طعم (Odor & Taste Control)*
برای حذف بو و طعم ناخوشایند از آب و فاضلاب استفاده می‌شوند.
– *انواع:* کربن فعال، پرمنگنات پتاسیم، ازن
– *کاربرد:* تصفیه آب آشامیدنی و پساب صنعتی.
انتخاب مواد شیمیایی مناسب بستگی به نوع آب یا فاضلاب، آلودگی‌ها، و اهداف تصفیه دارد. استفاده بهینه از این مواد به کاهش هزینه‌ها و ارتقای کیفیت آب و محیط زیست کمک می‌کند.